Oreochromis niloticus Linnaeus, 1758

Phylum: Chordata Haeckel, 1874
Subphylum: Vertebrata Lamarck J-B., 1801
Classe: Actinopterygii Klein, 1885
Ordine: Perciformes Bleeker, 1859
Famiglia: Cichlidae Bonaparte, 1832
Genere: Oreochromis Günther, 1889
Italiano: Tilapia del Nilo
English: Nile mouthbreeder, Nile tilapia
Français: Tilapia du Nil
Deutsch: Nilbuntbarsch
Español: Tilapia del Nilo
Specie e sottospecie
Il genere attualmente annovera le seguenti sottospecie: Oreochromis niloticus ssp. baringoensis Trewavas, 1983 - Oreochromis niloticus ssp. filoa Trewavas, 1983 - Oreochromis niloticus ssp. sugutae Trewavas, 1983 - Oreochromis niloticus ssp. tana Seyoum & Kornfield, 1992 - Oreochromis niloticus ssp. vulcani Trewavas, 1933.
Descrizione
La tilapia del Nilo è molto simile all'affine tilapia del Mozambico. Il carattere più sicuro per la determinazione delle due specie consiste nella colorazione della pinna caudale che in O. niloticus presenta una serie di barre scure verticali. Inoltre le dimensioni medie di O. mossambicus sono nettamente inferiori. La taglia massima nota è di 60 cm per 4,3 kg. Può vivere fino a 9 anni. Ha abitudini prevalentemente diurne. La dieta è basata sul fitoplancton e su alghe bentoniche. Le uova vengono incubate in bocca dalla madre che le trattiene per circa una settimana, fino a quando il sacco vitellino degli avannotti non è del tutto riassorbito. Il maschio dapprima delimita e difende un territorio dopo di che inizia il corteggiamento che dura qualche ora. Le uova sono quindi deposte su un letto sabbioso da cui vengono raccolte dalla femmina. La riproduzione avviene quando la temperatura dell'acqua raggiunge 20 °C e può esserci una deposizione (di circa 200 uova) ogni 30 giorni. La maturità sessuale viene raggiunta a 3-6 mesi di età.
Diffusione
Questa specie è originaria dell'Africa a sud del Sahara e di una ristretta area del medio Oriente coincidente con le zone costiere di Israele. Risulta autoctona nei bacini del Nilo, del Jebel Marra, dell'Auasc, dell'Omo, del Suguta, del Senegal, del Gambia, del Volta, del Niger, del Benue. Presente inoltre naturalmente nei laghi Alberto, Edoardo, Tana, Kivu, Tanganica, Turkana, Ciad, Baringo e in numerosi altri laghi dell'Etiopia. È stato introdotto in tutti i continenti tranne l'Antartide ed ha stabilito popolazioni naturalizzate in moltissimi Paesi tropicali e subtropicali. In Europa la specie non è riuscita a naturalizzarsi se non in ambienti termali o artificialmente riscaldati. Risulta presente, in base a segnalazioni non confermate e dunque dubbie, nel lago di Lesina, in Puglia. Vive in vari ambienti d'acqua dolce a corrente lenta o assente come fiumi, laghi e canali di irrigazione. Sopporta temperature tra 8 e 42 °C ma il range naturale varia tra 15 e 33 °C.
Sinonimi
= Chromis guentheri Steindachner, 1864 = Chromis nilotica Linnaeus, 1758 = Chromis niloticus Linnaeus, 1758 = Oreochromis cancellatus ssp. cancellatus Nichols, 1923 = Oreochromis cancellatus ssp. filoa Trewavas, 1983 = Oreochromis nilotica Linnaeus, 1758 = Oreochromis niloticus ssp. baringoensis Trewavas, 1983 = Oreochromis niloticus ssp. cancellatus Nichols, 1923 = Oreochromis niloticus ssp. eduardianus Boulenger, 1912 = Oreochromis niloticus ssp. filoa Trewavas, 1983 = Oreochromis niloticus ssp. niloticus Linnaeus, 1758 = Oreochromis niloticus ssp. sugutae Trewavas, 1983 = Oreochromis niloticus ssp. tana Seyoum & Kornfield, 1992 = Oreochromis niloticus ssp. vulcani Trewavas, 1933 = Oreochromis vulcani Trewavas, 1933 = Perca nilotica Linnaeus, 1758 = Sarotherodon niloticus Linnaeus, 1758 = Tilapia calciati Gianferrari, 1924 = Tilapia cancellata Nichols, 1923 = Tilapia crassispina Arambourg, 1948 = Tilapia eduardiana Boulenger, 1912 = Tilapia inducta Trewavas, 1933 = Tilapia nilotica Linnaeus, 1758 = Tilapia nilotica ssp. cancellata Nichols, 1923 = Tilapia nilotica ssp. eduardiana Boulenger, 1912 = Tilapia nilotica ssp. nilotica Linnaeus, 1758 = Tilapia nilotica ssp. regani Poll, 1932 = Tilapia regani Poll, 1932 = Tilapia vulcani Trewavas, 1933.
Bibliografia
–Diallo, I.; Snoeks, J.; Freyhof, J.; Geelhand, D.; Hughes, A. (2020). "Oreochromis niloticus". IUCN Red List of Threatened Species. 2020. En.
–Froese, Rainer; Pauly, Daniel (eds.) (2015). "Oreochromis niloticus" in FishBase.
–Azevedo-Santos, V.M.; O. Rigolin-Sá; and F.M. Pelicice (2011). "Growing, losing or introducing? Cage aquaculture as a vector for the introduction of non-native fish in Furnas Reservoir, Minas Gerais, Brazil". Neotropical Ichthyology. 9 (4): 915-919.
–Ibrahim, A. A.; El-Zanfaly, H. T. (1980). "Boulti (Tilapia nilotica Linn.) fish paste 1. Preparation and chemical composition". Zeitschrift für Ernährungswissenschaft. 19 (3): 159-162.
–Nico, L.G.; P.J. Schofield; M.E. Neilson (2019). "Oreochromis niloticus (Linnaeus, 1758)". Food and Agriculture Organization, United Nations.
–Nico, L.G.; P.J. Schofield; M.E. Neilson (2019). "Oreochromis niloticus (Linnaeus, 1758)". U.S. Geological Survey, Nonindigenous Aquatic Species Database.
–Neumann, D.; H. Obermaier; T. Moritz (2016). "Annotated checklist for fishes of the Main Nile Basin in the Sudan and Egypt based on recent specimen records (2006-2015)". Cybium. 40 (4): 287-317.
–Ford, A.G.P.; et al. (2019). "Molecular phylogeny of Oreochromis (Cichlidae: Oreochromini) reveals mito-nuclear discordance and multiple colonisation of adverse aquatic environments" (PDF). Mol. Phylogenet. Evol. 136: 215-226.
–Trewavas, E. (1983). Tilapiine Fishes of the genera Sarotherodon, Oreochromis and Danakilia. Natural History Museum, London.
–Nagl, Sandra; Tichy, Herbert; Mayer, Werner E.; Samonte, Irene E.; McAndrew, Brendan J.; Klein, Jan (2001). "Classification and Phylogenetic Relationships of African Tilapiine Fishes Inferred from Mitochondrial DNA Sequences". Molecular Phylogenetics and Evolution. 20 (3): 361-374.
–"Nile tilapia can fight malaria mosquitoes", BBC News, 8 August 2007.
–TOGUYENI, A; FAUCONNEAU, B; BOUJARD, T; FOSTIER, A; KUHN, E; MOL, K; BAROILLER, J (1 August 1997). "Feeding behaviour and food utilisation in tilapia, Oreochromis Niloticus: Effect of sex ratio and relationship with the endocrine status". Physiology & Behavior. 62 (2): 273-279.
–Castro, A.L.S.; Gonçalves-de-Freitas, E.; Volpato, G.L.; Oliveira, C. (1 April 2009). "Visual communication stimulates reproduction in Nile tilapia, Oreochromis niloticus (L.)". Brazilian Journal of Medical and Biological Research. 42 (4): 368-374.
–Barki, Assaf; Gilson L. Volpato (October 1998). "Early social environment and the fighting behaviour of young Oreochromis niloticus (Pisces, Cichlidae)". Behaviour. 135 (7): 913-929.
–Fessehaye, Yonas; El-bialy, Zizy; Rezk, Mahmoud A.; Crooijmans, Richard; Bovenhuis, Henk; Komen, Hans (15 June 2006). "Mating systems and male reproductive success in Nile tilapia (Oreochromis niloticus) in breeding hapas: A microsatellite analysis". Aquaculture. 256 (1-4): 148-158.
–Peña-Mendoza, B.; J. L. Gómez-Márquez; I. H. Salgado-Ugarte; D. Ramírez-Noguera (September 2005). "Reproductive biology of Oreochromis niloticus (Perciformes: Cichlidae) at Emiliano Zapata dam, Morelos, Mexico". Revista de Biología Tropical. 53 (3/4): 515-522.
–Tacon, P. (1 November 1996). "Relationships between the expression of maternal behaviour and ovarian development in the mouthbrooding cichlid fish Oreochromis Niloticus". Aquaculture. 146 (3-4): 261-275.
–Pfennig, F.; Kurth, T.; Meissner, S.; Standke, A.; Hoppe, M.; Zieschang, F.; Reitmayer, C.; Gobel, A.; Kretzschmar, G.; Gutzeit, H. O. (26 October 2011). "The social status of the male Nile tilapia (Oreochromis niloticus) influences testis structure and gene expression". Reproduction. 143 (1): 71-84.
–"Oreochromis niloticus (Nile tilapia)" (PDF). UWI.
–Rana, Kausik J. (1986). "Parental influences on egg quality, fry production and fry performance in Oreochromis niloticus (Linnaeus) and O. mossambicus (Peters)". University of Stirling.
![]() |
Stato: Nigeria |
---|
![]() |
Stato: Tanzania |
---|
![]() |
Stato: Malaysia |
---|
![]() |
Stato: Tanzania |
---|
![]() |
Data: 01/01/2001
Emissione: Ittiofauna Stato: Burkina Faso |
---|
![]() |
Data: 12/12/2007
Emissione: Ittiocoltura nel sud dell'Algeria Stato: Algeria |
---|
![]() |
Data: 01/08/2009
Emissione: Ittiofauna Stato: Burundi |
---|
![]() |
Data: 25/07/1968
Emissione: Vita marina Stato: Cameroon |
---|
![]() |
Stato: Kenya |
---|
![]() |
Data: 03/09/1973
Emissione: Ittiofauna Stato: Rwanda |
---|
![]() |
Data: 25/11/1969
Emissione: Ittiofauna Stato: Chad |
---|
![]() |
Data: 26/07/2001
Emissione: Ittiofauna Stato: Ethiopia |
---|
![]() |
Data: 10/01/1977
Emissione: Pesca Stato: Uganda Nota: Emesso in un foglietto di 4 v. diversi |
---|
![]() |
Data: 03/10/2006
Emissione: 40 anni della Banca Nazionale Stato: Uganda |
---|